Σεμινάριο για την Ιστορία της Υγείας, 16 Απριλίου 2018

Το Δίκτυο για την Ιστορία της Υγείας και το Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ

Έχουν την τιμή να σας προσκαλέσουν στο σεμινάριο που θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 16 Απριλίου 2018,  ώρα 18.30, στο Ιστορικό Αρχείο του Ε.Κ.Π.Α., Σκουφά 45,

Με θέμα "Επιδημίες σε καιρό κρίσης-επιδημίες στην Ελλάδα"

και ομιλήτριες τις

Κατερίνα Γαρδίκα, ιστορικό, αν. καθηγήτρια ΕΚΠΑ, Ενδημία και πόλεμος. Τί συμβαίνει με την ελονοσία?

Λένα Κορμά, ιστορικό, Γαλλική Σχολή Αθηνών, Ο εξανθηματικός τύφος από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο έως την Μικρασιατική Καταστροφή

Ευγενία Μπουρνόβα, ιστορικό, καθηγήτρια ΕΚΠΑ : Η ισπανική γρίπη στην Αθήνα

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ/ ABSTRACTS

Κατερίνα Γαρδίκα, Ενδημία και πόλεμος. Τί συμβαίνει με την ελονοσία? 

Κάτω από συνθήκες πολέμου η ενδημία της ελονοσίας μετατρέπεται σε κατάσταση επιδημίας. Εξετάζονται πέντε περιστατικά από τη νεότερη ελληνική ιστορία, από τα οποία φαίνεται ότι η εξέλιξη της ασθένειας ακολουθεί τους μηχανισμούς της επιδημιολογίας. 

Katerina Gardikas, Endemicity and war. What happens in the case of malaria?

At times of war, endemic malaria gives rise to epidemics. The paper examines five instances from modern Greek history, which demonstrate that the behaviour of the disease is dictated by epidemiological mechanisms. 

Λένα Κορμα, Ο εξανθηματικός τύφος από τους Βαλκανικούς Πολέμους έως την Μικρασιατική Καταστροφή

Στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι να εξετάσει την παρουσία της μολυσματικής ασθένειας του εξανθηματικού τύφου στην Ελλάδα από τους Βαλκανικούς Πολέμους έως την Μικρασιατική Καταστροφή (1912-1922). Εντούτοις, έμφαση θα δοθεί, κυρίως, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμου, διότι η συγκεκριμένη νόσος λαμβάνει, γενικότερα, τεράστιες διαστάσεις. Ο εξανθηματικός τύφος, ασθένεια άρρηκτα συνυφασμένη με τις ιδιαίτερες συνθήκες του πολέμου, θα είναι παρών στην Ελλάδα καθ’ όλη την διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου. Οι ελληνικές τοπικές αρχές εφαρμόζουν άμεσα μέτρα αντιμετώπισης, απομονώνοντας και απολυμαίνοντας όλους τους υπόπτους φορείς της νόσου. Ωστόσο, και η Υγειονομική Υπηρεσία της Στρατιάς της Ανατολής αντιλαμβάνεται πολύ σύντομα την ανάγκη λήψης όλων των απαραίτητων μέτρων καταπολέμησης της νόσου. Μ’ άλλα λόγια, θα προσπαθήσουμε να δούμε τον τρόπο με τον οποίο οι ελληνικές και γαλλικές αρχές, πολιτικές και στρατιωτικές, συνεργάζονται προκειμένου να καταπολεμήσουν αυτήν την επικίνδυνα μολυσματική ασθένεια.

Lena Korma, Le typhus exanthématique dès les Guerres balkaniques jusqu’au Catastrophe d’Asie Mineure

Le but de cette communication est d’étudier la présence de la maladie contagieuse du typhus exanthématique en Grèce durant la période 1912-1922. Cependant, nous allons mettre surtout, l’accent pendant la Grande Guerre, parce que cette maladie va prendre en général des proportions énormes. Le typhus exanthématique, maladie directement liée aux conditions particulières de la guerre, va être présent en Grèce durant toute la Grande Guerre. Les autorités locales grecques prennent des mesures immédiates, en isolant et en désinfectant tous les suspects. Mais, le typhus exanthématique, comme on le comprend facilement, n’est pas et ne peut pas être un problème pour les seules populations locales. Dans ce cadre, le Service de Santé de l’Armée d’Orient conçoit très vite la nécessité de la prise des mesures immédiates. En d’autres mots, nous allons essayer de voir comment les autorités grecques et françaises, civiles et militaires se collaborent afin d’affronter cette maladie contagieuse.

Ευγενία Μπουρνόβα, Η ισπανική γρίπη στην Αθήνα

Η ελληνική ιστοριογραφία δεν ενδιαφέρθηκε για την  επιδημία της ισπανικής γρίπης, όχι επειδή δεν έφτασε στη χώρα και την πρωτεύουσά της, αλλά επειδή δεν φάνηκε πιο θανατηφόρος από τις ενδημικές μολυσματικές ασθένειες που συνέχισαν να εμφανίζονται και να προκαλούν σημαντική θνησιμότητα. Η κατάσταση της δημόσιας υγείας στην Ελλάδα ήταν τέτοια ώστε η φυματίωση ή ο τυφοειδής πυρετός, καθώς και η ελονοσία, προκαλούσαν πολλά περισσότερα θύματα ετησίως από τους περίπου 10.000 θανάτους από την ισπανική γρίπη του 1918, οι οποίοι δεν προσέλκυσαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δεν προκάλεσαν συναγερμό σ τον πληθυσμό.

Η ισπανική γρίπη έφτασε στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 1918 και άρχισε να κάνει θύματα στην πρωτεύουσα από τον Οκτώβριο, κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος της εξάπλωσής της. Η επιδημία έχασε την έντασή της τον Δεκέμβριο και, ως εκ τούτου, δεν κινητοποίησε ιδιαίτερα  τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας της χώρας. Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες που, όπως και η Βουλγαρία, δεν παρουσίασε υποτροπή στις αρχές του 1919. Τα θύματα στην Αθήνα, εκτός από τα παιδιά κάτω των 5 ετών, είναι κυρίως άτομα ηλικίας  μεγαλύτερα των 15 ετών, ειδικά μεταξύ 25 και 40 ετών, είναι κυρίως στρατιώτες και αξιωματικοί ή προέρχονται από τις λαϊκές τάξεις. Ωστόσο, ο αριθμός των Ελλήνων θυμάτων παρέμεινε χαμηλός σε σύγκριση με τον αριθμό των θυμάτων στις Συμμαχικές χώρες. Έτσι, η ισπανική γρίπη ήταν μόνο ένα σύντομο επεισόδιο στην ιστορία της υγείας της χώρας.

Eugenia Bournova, La grippe espagnole à Athènes

L’historiographie grecque ne s’est pas intéressée à l’épidémie de grippe espagnole, non parce qu’elle n’a pas atteint le pays et sa capitale, mais parce qu’elle ne parut pas plus meurtrière que les maladies infectieuses endémiques qui continuaient à y sévir et à provoquer une mortalité considérable. La situation sanitaire de la Grèce était telle que la tuberculose ou la fièvre typhoïde, mais aussi le paludisme, faisaient beaucoup plus de victimes chaque année que les quelque dix mille décès dus à la grippe espagnole de 1918 qui n’attirèrent pas particulièrement l’attention et n’alarmèrent pas la population. 

La grippe espagnole est arrivée en Grèce pendant l’été 1918 et elle a commencé à faire des victimes dans la capitale à partir d’octobre, lors de la deuxième vague de sa propagation. Elle a perdu de sa virulence dès le mois de décembre et, de ce fait, elle n’a pas alarmé les services sanitaires du pays. Ainsi, la Grèce fait partie des pays qui, comme la Bulgarie, n’ont pas connu de rechute au début de l’année 1919. Les victimes à Athènes, outre les enfants de moins de 5 ans, sont surtout des hommes âgés de plus de 15 ans, notamment entre 25 et 40 ans ; ils sont soldats et officiers, ou viennent des couches populaires. Cependant, le nombre des victimes grecques est resté faible par rapport aux victimes dénombrées dans les pays alliés. Ainsi, la grippe espagnole n’a été qu’un court épisode dans l’histoire sanitaire du pays.