Σημειώσεις από την ημερίδα στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο (16/6/2017)

Στις 16 Ιουνίου 2017, διοργανώθηκε από το Αιγινήτειο Νοσοκομείο και το Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Αθηνών στο φιλόξενο αμφιθέατρο του Αιγινήτειου Νοσοκομείου η ημερίδα με θέμα «Το Αιγινήτειο Νοσοκομείο και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών», στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τον εορτασμό των 180 χρόνων του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όσοι και όσες είχαμε την τύχη να παρευρεθούμε στην ημερίδα, παρακολουθήσαμε εξαιρετικά ενδιαφέρουσες εισηγήσεις που κάλυπταν ένα εύρος θεμάτων από την ιστορία του πανεπιστημίου, την ιστορία της δημόσιας υγείας, την ιστορία της ιατρικής, αλλά και την προφορική ιστορία.

Η ημερίδα ήταν χωρισμένη σε τρεις θεματικές ενότητες, που ξεκινούσαν από το γενικότερο πλαίσιο του Πανεπιστημίου Αθηνών για να καταλήξουν στο ειδικότερο του Αιγινήτειου Νοσοκομείου. Η πρώτη θεματική ενότητα αφορούσε το γενικότερο ιστορικό πλαίσιο των τελών του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ού αιώνα, προκειμένου να αναδειχθεί η ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Ιατρικής Σχολής, αλλά και η γενικότερη υγειονομική κατάσταση στην Αθήνα της υπό εξέταση περιόδου. Οι Ε. Καραμανωλάκης και Χ. Μπάρκουλη μας παρουσίασαν τις ιστορικές συνθήκες και τα ιδιαίτερα κοινωνικά, ιδεολογικά και επιστημολογικά χαρακτηριστικά της ίδρυσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εν συνεχεία, η Κ. Γαρδίκα, εστιάζοντας στις περιπτώσεις του τυφοειδούς πυρετού και της ελονοσίας, και χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της μικροϊστορίας, μας έδωσε μία εικόνα της υγειονομικής κατάστασης στην Αθήνα των τελών του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Κλείνοντας την 1η θεματική ενότητα, η Ε. Ρεμπελάκου, μέσα από μία ιδιαιτέρως «ζωντανή» παρουσίαση και πλούσιο φωτογραφικό υλικό, μας παρουσίασε πρόσωπα και στιγμές από την Ιατρική Σχολή Αθηνών των τελών του 19ου αιώνα, καθώς και τις πολλές φοιτητικές κινητοποιήσεις και γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή του Πανεπιστημίου, όπως τα Γαλβανικά, τα Ευαγγελικά και τα Ορεστειακά.

Η δεύτερη θεματική ενότητα έστρεψε το ενδιαφέρον στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο και την εξέλιξη της ελληνικής νευρολογίας και ψυχιατρικής στα τέλη του 19ου και στο α’ μισό του 20ού αιώνα. Η πρώτη εισήγηση του Ι. Ευδοκιμίδη παρουσίασε πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για την ίδρυση του Αιγινήτειου Νοσοκομείου και τα πρώτα χρόνια λειτουργίας, από την αγορά του οικοπέδου και τα εγκαίνια τον Μάρτιο του 1905 μέχρι τη διαδοχή των πρώτων καθηγητών, ακόμη και χαρακτηριστικά περιστατικά από το αρχείο της κλινικής, όπως την 1η εισαγωγή στις 11/9/1904. Ακολούθως, ο Δ. Πλουμπίδης εστίασε στην εξέλιξη της ελληνικής νευρολογίας και ψυχιατρικής, όπως αυτή αποτυπώθηκε στην ίδια την πορεία του Αιγινήτειου, με αναφορά, μεταξύ άλλων, στα περιστατικά που εισάγονταν στην πανεπιστημιακή κλινική, αλλά και στο νομοθετικό πλαίσιο και τις μεταβολές που επέφερε στο καθεστώς λειτουργίας της κλινικής. Κλείνοντας τη δεύτερη ενότητα, ο Α. Καράβατος εστίασε στην εισαγωγή του όρου «πρωτόγονος (ή πρώιμος) άνοια» στην Ελλάδα, μετά από μία σύντομη και εξαιρετικά χρήσιμη εισαγωγή στην ψυχιατρική του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, που κινήθηκε γύρω από τη διαμάχη της Γερμανικής και της Γαλλικής Ψυχιατρικής Σχολής και, ακολούθως, την παρουσίαση του όρου “dementia praecox” στην 6η έκδοση του Compendium der Psychiatrie (1899) του Emil Kraepelin.

Η τρίτη θεματική ενότητα ήταν αφιερωμένη αποκλειστικά στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο. Η Δ. Κριτσωτάκη, μέσα από την παρουσίαση ενός πλούσιου αρχειακού υλικού, παρουσίασε την πανεπιστημιακή κλινική κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, σε αντιπαραβολή και με το Δρομοκαΐτειο, με έμφαση στα κοινωνικά χαρακτηριστικά και τις κοινωνικές όψεις της νοσηλείας, όπως το φύλο, την ηλικία και την ταξική καταγωγή. Κλείνοντας την τελευταία ενότητα, η Β. Λέκκα παρουσίασε ένα κομμάτι των συνεντεύξεων με εργαζόμενους στην πανεπιστημιακή κλινική την περίοδο 1950-1979, που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της συγκρότησης ενός αρχείου προφορικής ιστορίας του Αιγινήτειου από την ερευνητική ομάδα των Ι. Ευδοκιμίδη, Δ. Κριτσωτάκη, Β. Λέκκα και Δ. Πλουμπίδη, το 2012. Η ημερίδα έκλεισε με μία σύντομη, αλλά αρκετά ενδιαφέρουσα συζήτηση γύρω από το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, με έμφαση στο ζήτημα των αρχείων και των διαθέσιμων πηγών που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σε μελλοντικές έρευνες, αναδεικνύοντας και την καθοριστική συμβολή των ιστορικών ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα στην ιστορία των νοσοκομειακών ιδρυμάτων στην Ελλάδα. 

Βάσια Λέκκα, ιστορικός