Σεμινάριο για την Ιστορία της Υγείας

Το Δίκτυο για την Ιστορία της Υγείας και το Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ
Έχουν την τιμή να σας προσκαλέσουν στο σεμινάριο που θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 6 Νοεμβρίου 2017,  18.30 -20.30, στο Ιστορικό Αρχείο του Ε.Κ.Π.Α., Σκουφά 45, με θέμα :

Tο σανατόριο Σωτηρία

Ομιλητές:

Γιάννης Στογιαννίδης, ιστορικός, Για μια προϊστορία του νοσοκομειακού management:  Φερέλπιδες φιλάνθρωποι, φυματικοί και γιατροί στο σανατόριο ΣΩΤΗΡΙΑ (1903-1940)
Κώστας Τσιάμης, ιατρός, Εργαστήριο Μικροβιολογίας Ιατρική Σχολή, Ε.Κ.Π.Α, Το Αρχείο του Νοσοκομείου «Η Σωτηρία»
Κατερίνα Χατζηκωνσταντίνου, αρχιτέκτων,  ΑΠΘ, Τα κτίρια του Σωτηρία

Περιλήψεις: 

Γιάννης Στογιαννίδης Για μια προϊστορία του νοσοκομειακού management:  Φερέλπιδες φιλάνθρωποι, φυματικοί και γιατροί στο σανατόριο ΣΩΤΗΡΙΑ (1903-1940)

Το ΣΩΤΗΡΙΑ ιδρύθηκε το 1902 και δέχτηκε τους πρώτους φυματικούς τρία χρόνια αργότερα. Η περίοδος των πρώτων διοικήσεων του ιδρύματος έχει αποτυπωθεί στη μετέπειτα ιστοριογραφία με ύφος αστικού ρομαντισμού. Αυτή η εικόνα θα μεταβληθεί ριζικά τη δεκαετία του 1920, οπότε και το ΣΩΤΗΡΙΑ θα μετατραπεί σε κρατικό σανατόριο. Στην ανακοίνωσή μου θα συζητήσω τα διαφορετικά μοντέλα διοίκησης, που αναπτύχθηκαν στο πρώτο ελληνικό σανατόριο. Η μακρά λειτουργία του ΣΩΤΗΡΙΑ μας επιτρέπει να παρατηρήσουμε τις μικρές και μεγάλες αλλαγές, που έλαβαν χώρα στη διοίκηση και οργάνωση του χώρου της υγείας.

            Από το καθεστώς του φιλανθρωπικού ιδρύματος ως τη μετατροπή του σανατορίου σε κρατικό θεραπευτήριο μεσολάβησαν χρηματικές δωρεές, εσωτερικές συγκρούσεις, δυσχέρειες και μεγάλα κατασκευαστικά έργα. Ποια ήταν η συμβολή των διοικήσεων του ιδρύματος στα παραπάνω ζητήματα; Η κεντρική θέση του ΣΩΤΗΡΙΑ στον δημόσιο λόγο της περιόδου επιβεβαιώνει πως το ίδρυμα βρέθηκε αντιμέτωπο με πρωτόγνωρες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Ποια ήταν η στάση του κρατικού μηχανισμού και πως αντέδρασαν οι φυματικοί ασθενείς του; Γιατί μετατράπηκε το ΣΩΤΗΡΙΑ σε πεδίο βίαιων συγκρούσεων; Συχνά, το ενδιαφέρον των ερευνητών προσελκύουν οι ασθενείς και οι συνθήκες νοσηλείας τους μέσα σε ένα νοσοκομειακό ίδρυμα. Γνωρίζουμε ελάχιστα για το έργο των διοικήσεων των ελληνικών θεραπευτηρίων, για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν αυτές οι διοικήσεις και για το πώς υποδέχτηκαν τα προγράμματα εξυγίανσης και αναδιοργάνωσης των νοσοκομείων οι νοσηλευόμενοι και το προσωπικό.

            Στόχος αυτής της ανακοίνωσης είναι να αναδείξει τις σύνθετες διαδικασίες και τις ειδικές συνθήκες, τις οποίες αντιμετώπισαν από κοινού και χωριστά ο διοικητικός μηχανισμός, το επιστημονικό προσωπικό και οι ίδιοι οι ασθενείς.

Early Hospital Management: Charity, tubercular patients and doctors in a state sanatorium (1903-1940)
Sotiria sanatorium was founded in 1902. Three years later the first Greek institution for tubercular patients opened its doors. The first years of the sanatorium’s administration have been depicted in modern historiography as a romantic era. The institution’s daily life changed rapidly in Interwar years, when it was put under state control. My paper will discuss the different administration models that were developed inside this institution. Sotiria’s foundation in early 20th c. allows a macroscopic view over the small and larger changes in organizing the hospital sector in Greece.
Sotiria’s past involves charities, internal and once political conflicts, hardships and large building projects. How did each board react to these incidents? Which initiatives did the State take up and how did the patients react? Why did violent conflicts occur inside a sanatorium?
Historiography often focuses more on patients’ experiences than on administrative difficulties. My paper will shed light on the complex procedures and circumstances that doctors, patients and administrative boards had to deal with.   

 

Κων/νος Τσιάμης, Το Αρχείο του Νοσοκομείου «Η Σωτηρία»

Η μελέτη των νοσοκομειακών αρχείων βοηθά στην κατανόηση της εξέλιξης και της δυναμικής των νοσημάτων. Στην περίπτωση της φυματίωσης, η μελέτη των πρωτογενών πηγών του νοσοκομείου «Σωτηρία», μας παρέχει ιδιαίτερα νοσολογικά και δημογραφικά δεδομένα. Η αδιάλειπτη χρονοσειρά του αρχείου (1918-1970) και τα δεδομένα μεγάλου αριθμού των νοσηλευομένων, αφού η Σωτηρία ήταν το μεγαλύτερο νοσοκομείο-σανατόριο της Ελλάδας, μας δίνει με μεγάλη ακρίβεια τη διακύμανση της νόσου στη χώρα μας. Η ανάλυση των δεδομένων συμβαδίζει με την παγκόσμια τάση και εξέλιξη της νόσου, από την υψηλότατη θνητότητα των ασθενών έως και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, και την ακόλουθη εντυπωσιακή πτώση της κατά τη δεκαετία του 1950 μετά την ανακάλυψη των αντιφυματικών σκευασμάτων.

Το αρχείο μπορεί να χωριστεί ουσιαστικά σε δύο τμήματα: α) στα βιβλία ασθενών και β) στα πεπραγμένα των συνελεύσεων του ΔΣ της Σωτηρίας. Τα βιβλία νοσηλείας παρέχουν μια πλήρη εικόνα για το φύλο, το ηλικιακό φάσμα, τους τόπους κατοικίας των ασθενών, το χρόνο νοσηλείας και τα ασφαλιστικά ταμεία. Τα δεδομένα που αντλούνται από τα πεπραγμένα του ΔΣ παρέχουν επίσης αρκετά στοιχεία για τη διοικητική και οικονομική διαχείριση του νοσοκομείου. Επίσης, ιδιαίτερη θέση στην αρχειακή συλλογή, η οποία φυλάσσεται στα ΓΑΚ Αθηνών, κατέχει και το ποινολόγιο του νοσοκομείου όπου περιλαμβάνει τα διοικητικά παραπτώματα αλλά και αυτά των ασθενών, ανασυνθέτοντας έτσι τη μικρή κοινωνία ενός νοσοκομείου που αποτελεί τμήμα της Ελληνικής Ιστορίας.  

Κατερίνα Χατζηκωνσταντίνου, Τα μοντέρνα κτίρια του Σωτηρία: ένα ιατρικό και πολιτικό εργαστήριο

Το σανατόριο «Σωτηρία» εξετάζεται ως σημαντικός τόπος διασταύρωσης της ιατρικής επιστήμης με την μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, με κοινό στόχο την επίτευξη του ιδανικού περιβάλλοντος για τη θεραπεία της φυματίωσης.

Η θέση του σανατορίου στην πρωτεύουσα, όπου συγκεντρώνονταν τα περισσότερα κρούσματα φυματίωσης από πολλά μέρη της χώρας, σε συνδυασμό με την μακρόχρονη πορεία και εξέλιξή του από φιλανθρωπική οργάνωση σε κρατικό επιστημονικό παράγοντα, και υπόδειγμα σανατορικής αρχιτεκτονικής κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, προσφέρει το κατάλληλο έδαφος για τον εντοπισμό της σύνδεσης της κτηριολογικής και λειτουργικής εξέλιξης του σανατορίου με την ιατρική εξέλιξη στην αντιμετώπιση της φυματίωσης. Οι ιατρικές επιστημονικές εξελίξεις και ιδιαίτερα οι επιταγές της υγιεινής, αποδείχθηκαν καθοριστικές για τη διαμόρφωση της κτηριακής τυπολογίας. Επιπρόσθετα, ο δημόσιος χαρακτήρας του σανατορίου το καθιστά αναπόσπαστο τμήμα της εξέλιξης θεωρητικών και πειραματικών κοινωνικών και πολιτικών διεργασιών στην ελληνική κοινωνία του Μεσοπολέμου, η οποία χαρακτηρίζεται από την επιθυμία της για εκσυγχρονισμό.

Συγκεκριμένα, διερευνάται η αρχιτεκτονική των πέντε σανατορικών κτηρίων μεγάλης κλίμακας στο σανατόριο «Σωτηρία», τα οποία επηρεάστηκαν από τον Μοντερνισμό, στο πλαίσιο κατασκευής ενός μεγάλου αριθμού αντιφυματικών ιδρυμάτων στη χώρα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, τη δεκαετία του 1930.

The modern buildings of «Sotiria»: a medical and political laboratory
Katerina Chatzikonstantinou, architect, AUTH
 

The "Sotiria" sanatorium complex in Athens is examined as an important point of intersection between modern architecture and medical science in Greece during the interwar period, aimed at achieving the ideal environment for treating tuberculosis.

The sanatorium’s location in the capital, where most TB cases were gathered from many parts of the country, coupled with its long-term development from a charitable organization to a state-owned scientific agent, and a model of sanatorial architecture during the interwar period, provides the ground for identifying the link between the building and functional evolution of the sanatorium and the medical development in the treatment of tuberculosis. Through the examination of this architectural typology, developed upon medical imperatives to combat tuberculosis, the paper identifies the axes of a version of the Modern in which medicine played a decisive part. Additionally, the public character of the sanatorium makes it an integral part of the evolution of theoretical and experimental social and political processes in the Greek interwar society, characterized by its desire for modernization.

In specific, the study examines the architecture of five large-scale sanatorium buildings in "Sotiria", which were influenced by Modernism, within the wider context of the construction of a large number of anti-TB institutions in the country in a very short time period, i.e. the 1930’s.