Το Δίκτυο για την Ιστορία της Υγείας και το Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ
Έχουν την τιμή να σας προσκαλέσουν στο σεμινάριο που θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 15 Ιανουαρίου 2018, 18.30 -20.30: στο Ιστορικό Αρχείο του Ε.Κ.Π.Α., Σκουφά 45, με θέμα:
Πολιτικές στη δημόσια υγεία τον 19ο αιώνα
Βάσω Θεοδώρου, ιστορικός, καθηγήτρια ΔΠΘ, Δημόσια υγεία και 'εθνική αποτελεσματικότητα'. Ιατρικές ανησυχίες και έρευνες για την κατάσταση της υγείας της παιδικής ηλικίας στα τέλη του 19ου αιώνα
Την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, στα ιατρικά συνέδρια, τα ιατρικά και παιδαγωγικά περιοδικά ή ακόμη στο πλαίσιο συζητήσεων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων δημόσιας υγείας, πυκνώνουν και στην Ελλάδα οι φωνές εκείνων που υποστηρίζουν την αναγκαιότητα κρατικής ανάληψης της υγείας της νέας γενιάς μέσα από τη δημιουργία θεσμών πρόληψης και ιατρικής επίβλεψης της σχολικής παιδικής ηλικίας. Οι παρεμβάσεις αυτές στο δημόσιο χώρο που ακολουθούν το ευρωπαϊκό παράδειγμα, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί μέσα από τα διεθνή συνέδρια υγιεινής και τις διεθνείς πρακτικές στον χώρο της δημόσιας υγιεινής, εγγράφονται άλλοτε στο πλαίσιο των ανησυχιών για τον ‘εκφυλισμό της νέας γενιάς’ και άλλοτε σε εκείνο του κρατικού εκσυγχρονισμού. Στην παρέμβαση μου θα εστιάσω α) στις συνδέσεις ανάμεσα στις ανησυχίες για τη δημόσια υγεία και την ιατρική επίβλεψη της παιδικής ηλικίας και β) στις συνθήκες, διανοητικές και ιστορικές, μέσα στις οποίες εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον για την υιοθέτηση θεσμών για την σχολική υγιεινή και την ιατρική πλαισίωση μητέρων και παιδιών. Μερικά από τα ερωτήματα που θα με απασχολήσουν είναι: Πώς συνδέονται οι ανησυχίες για την εξάπλωση των μολυσματικών ασθενειών στον παιδικό πληθυσμό με τις εθνικές ανησυχίες του τέλους του 19ου αιώνα; Σε ποιες μολυσματικές ασθένειες εστίασαν οι ιατρικές έρευνες που έγιναν στον παιδικό πληθυσμό στις αρχές του 20ού αιώνα; Πώς οργανώθηκε μια γραφειοκρατία της υγείας στο σχολείο; Πώς εντάσσεται το εγχείρημα στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού στον χώρο της δημόσιας υγείας;
Au cours de la dernière décennie du dix-neuvième siècle, on peut constater que en Grèce au sein des congrès et des revues médicaux et pédagogiques les voix de ceux qui sont favorables à la prise en charge de la santé de la jeunesse par l’état se multiplient. Ces interventions publiques qui suivent l’exemple européen, comme celui-ci a été formulé au sein des congrès internationaux d’hygiène et à travers les pratiques d’hygiène publique, s’inscrivent tantôt dans le cadre du discours sur la dégénérescence de la jeunesse et tantôt dans le cadre de la modernisation étatique. L’ objectif de cette intervention est de montrer, dans une première étape, les liens qui existent entre les inquiétudes sur la santé publique et l’ inspection médicale de l’ enfance, et dans une deuxième, d’ élucider le contexte historique et intellectuelle dans lequel l’ intérêt pour l’ adoption d’ institutions d’ hygiène scolaire et d’ encadrement médicale des mères et des jeunes enfants s’ est mise au jour. Quelques-uns des questions qui vont m’occuper sont : Quel est le rapport entre les inquiétudes dues à la propagation des maladies contagieuses parmi les enfants et les inquiétudes nationales de la fin du dix-neuvième siècle ? Sur quelles maladies contagieuses les récherches médicales ont été centrées? Comment une bureaucratie de sante a été mise en place à l’école grecque ? De quelle manière le projet de l’ inspection médicale de l’enfance s’ insère dans la tentative de la modernisation du secteur d’ hygiene publique?
Την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα, στα ιατρικά συνέδρια, τα ιατρικά και παιδαγωγικά περιοδικά ή ακόμη στο πλαίσιο συζητήσεων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων δημόσιας υγείας, πυκνώνουν και στην Ελλάδα οι φωνές εκείνων που υποστηρίζουν την αναγκαιότητα κρατικής ανάληψης της υγείας της νέας γενιάς μέσα από τη δημιουργία θεσμών πρόληψης και ιατρικής επίβλεψης της σχολικής παιδικής ηλικίας. Οι παρεμβάσεις αυτές στο δημόσιο χώρο που ακολουθούν το ευρωπαϊκό παράδειγμα, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί μέσα από τα διεθνή συνέδρια υγιεινής και τις διεθνείς πρακτικές στον χώρο της δημόσιας υγιεινής, εγγράφονται άλλοτε στο πλαίσιο των ανησυχιών για τον ‘εκφυλισμό της νέας γενιάς’ και άλλοτε σε εκείνο του κρατικού εκσυγχρονισμού. Στην παρέμβαση μου θα εστιάσω α) στις συνδέσεις ανάμεσα στις ανησυχίες για τη δημόσια υγεία και την ιατρική επίβλεψη της παιδικής ηλικίας και β) στις συνθήκες, διανοητικές και ιστορικές, μέσα στις οποίες εκδηλώθηκε το ενδιαφέρον για την υιοθέτηση θεσμών για την σχολική υγιεινή και την ιατρική πλαισίωση μητέρων και παιδιών. Μερικά από τα ερωτήματα που θα με απασχολήσουν είναι: Πώς συνδέονται οι ανησυχίες για την εξάπλωση των μολυσματικών ασθενειών στον παιδικό πληθυσμό με τις εθνικές ανησυχίες του τέλους του 19ου αιώνα; Σε ποιες μολυσματικές ασθένειες εστίασαν οι ιατρικές έρευνες που έγιναν στον παιδικό πληθυσμό στις αρχές του 20ού αιώνα; Πώς οργανώθηκε μια γραφειοκρατία της υγείας στο σχολείο; Πώς εντάσσεται το εγχείρημα στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού στον χώρο της δημόσιας υγείας;
Au cours de la dernière décennie du dix-neuvième siècle, on peut constater que en Grèce au sein des congrès et des revues médicaux et pédagogiques les voix de ceux qui sont favorables à la prise en charge de la santé de la jeunesse par l’état se multiplient. Ces interventions publiques qui suivent l’exemple européen, comme celui-ci a été formulé au sein des congrès internationaux d’hygiène et à travers les pratiques d’hygiène publique, s’inscrivent tantôt dans le cadre du discours sur la dégénérescence de la jeunesse et tantôt dans le cadre de la modernisation étatique. L’ objectif de cette intervention est de montrer, dans une première étape, les liens qui existent entre les inquiétudes sur la santé publique et l’ inspection médicale de l’ enfance, et dans une deuxième, d’ élucider le contexte historique et intellectuelle dans lequel l’ intérêt pour l’ adoption d’ institutions d’ hygiène scolaire et d’ encadrement médicale des mères et des jeunes enfants s’ est mise au jour. Quelques-uns des questions qui vont m’occuper sont : Quel est le rapport entre les inquiétudes dues à la propagation des maladies contagieuses parmi les enfants et les inquiétudes nationales de la fin du dix-neuvième siècle ? Sur quelles maladies contagieuses les récherches médicales ont été centrées? Comment une bureaucratie de sante a été mise en place à l’école grecque ? De quelle manière le projet de l’ inspection médicale de l’enfance s’ insère dans la tentative de la modernisation du secteur d’ hygiene publique?
Θανάσης Μπαρλαγιάννης, ιστορικός, Η δημόσια υγεία στην Ελλάδα του Όθωνα: πολιτικές και θεσμοί
Η ιστορία της δημόσιας υγιεινής στην Ελλάδα έχει τις απαρχές της στην περίοδο του Όθωνα, όταν δημιουργήθηκαν οι βασικότερες υγειονομικές δομές, οι οποίες και θα διατηρηθούν σε όλο τον 19 ο αιώνα. Η ομιλία, βασιζόμενη, κυρίως, σε αδημοσίευτο αρχειακό υλικό, έχει σκοπό να παρουσιάσει τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των δομών αυτών καθώς και τις πρακτικές υγειονομικής πρόληψης, που εφορμόστηκαν, τόσο στα σύνορα όσο και στο εσωτερικό του Κράτους. Με αυτόν τον τρόπο, επιδιώκουμε να συνοψίσουμε τα βασικότερα χαρακτηριστικά της περιόδου 1833-1862.
L’hygiène publique en Grèce durant le règne d’Othon : politiques et structures
Les origines de l’histoire de l’hygiène publique en Grèce se situent dans la période du règne du roi Othon. On a alors établi les principales structures sanitaires du pays, en fonction durant tout le XIXe siècle. La communication, fondée, surtout, sur les archives non publiées des Archives Nationales, a l’ambition de présenter le fonctionnement et l’organisation de ces structures, ainsi que les pratiques de prévention sanitaire, appliquées tant sur les frontières qu’à l’intérieur du pays. Ainsi, résumons-nous les principales caractéristiques de la période entre 1833 et 1862.
Public hygiene in Greece of Otto : practices and institutions
The history of public hygiene in Greece begins in 1833 when king Otto organizes the main health structures, which prevail the entire 19th century. The presentation, which is based mainly on the unpublished national archives of the Greek state, describes the way these structures function and apply public health prevention on the borders and at the interior of the state. This way it summarizes the characteristics of the period between 1833 and 1862.
Η ιστορία της δημόσιας υγιεινής στην Ελλάδα έχει τις απαρχές της στην περίοδο του Όθωνα, όταν δημιουργήθηκαν οι βασικότερες υγειονομικές δομές, οι οποίες και θα διατηρηθούν σε όλο τον 19 ο αιώνα. Η ομιλία, βασιζόμενη, κυρίως, σε αδημοσίευτο αρχειακό υλικό, έχει σκοπό να παρουσιάσει τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των δομών αυτών καθώς και τις πρακτικές υγειονομικής πρόληψης, που εφορμόστηκαν, τόσο στα σύνορα όσο και στο εσωτερικό του Κράτους. Με αυτόν τον τρόπο, επιδιώκουμε να συνοψίσουμε τα βασικότερα χαρακτηριστικά της περιόδου 1833-1862.
L’hygiène publique en Grèce durant le règne d’Othon : politiques et structures
Les origines de l’histoire de l’hygiène publique en Grèce se situent dans la période du règne du roi Othon. On a alors établi les principales structures sanitaires du pays, en fonction durant tout le XIXe siècle. La communication, fondée, surtout, sur les archives non publiées des Archives Nationales, a l’ambition de présenter le fonctionnement et l’organisation de ces structures, ainsi que les pratiques de prévention sanitaire, appliquées tant sur les frontières qu’à l’intérieur du pays. Ainsi, résumons-nous les principales caractéristiques de la période entre 1833 et 1862.
Public hygiene in Greece of Otto : practices and institutions
The history of public hygiene in Greece begins in 1833 when king Otto organizes the main health structures, which prevail the entire 19th century. The presentation, which is based mainly on the unpublished national archives of the Greek state, describes the way these structures function and apply public health prevention on the borders and at the interior of the state. This way it summarizes the characteristics of the period between 1833 and 1862.
Λήδα Παπαστεφανάκη, ιστορικός, επίκουρη καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Δημόσια και εργασιακή υγεία από τον 19ο αιώνα ως τον Μεσοπόλεμο
Οι επιπτώσεις από την εργασία στη βιομηχανία και στα μεταλλεία στην υγεία των εργαζομένων είχαν αρχίσει να γίνονται ορατές στην Ελλάδα στο β΄ μισό του 19ου αιώνα. Οι πρώτες επιστημονικές έρευνες και προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της εργασιακής υγείας με κρατική παρέμβαση θα έλθουν στις αρχές του 20ού αιώνα. Στις αρχές του 20ού αιώνα, και ιδίως στην περίοδο διακυβέρνησης των Φιλελευθέρων, θεσμοθετούνται τα πρώτα βασικά σχετικά νομοθετήματα και καθιερώνεται η διαμεσολάβηση του κράτους στη ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Η εισήγηση εξετάζει την αργή, σταδιακή και αντιφατική διαμόρφωση των πολιτικών για την εργασιακή υγεία.
Public and occupational health in Greece, mid 19th c. -1940
The effects of industrial and mining labour on the health of workers had begun to be visible in Greece in the second half of 19th century. The first scientific researches and suggestions for confronting the problems of occupational health by state intervention will appear at the beginning of the 20th century. From the beginning of the 20th century, and especially during the Liberals’ government, legislation was enacted and the state’s mediation in the adjustment of labour relations institutionalized.
The paper examines the slow, gradual and contradictory formation of the policies for the occupational health.
Οι επιπτώσεις από την εργασία στη βιομηχανία και στα μεταλλεία στην υγεία των εργαζομένων είχαν αρχίσει να γίνονται ορατές στην Ελλάδα στο β΄ μισό του 19ου αιώνα. Οι πρώτες επιστημονικές έρευνες και προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της εργασιακής υγείας με κρατική παρέμβαση θα έλθουν στις αρχές του 20ού αιώνα. Στις αρχές του 20ού αιώνα, και ιδίως στην περίοδο διακυβέρνησης των Φιλελευθέρων, θεσμοθετούνται τα πρώτα βασικά σχετικά νομοθετήματα και καθιερώνεται η διαμεσολάβηση του κράτους στη ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Η εισήγηση εξετάζει την αργή, σταδιακή και αντιφατική διαμόρφωση των πολιτικών για την εργασιακή υγεία.
Public and occupational health in Greece, mid 19th c. -1940
The effects of industrial and mining labour on the health of workers had begun to be visible in Greece in the second half of 19th century. The first scientific researches and suggestions for confronting the problems of occupational health by state intervention will appear at the beginning of the 20th century. From the beginning of the 20th century, and especially during the Liberals’ government, legislation was enacted and the state’s mediation in the adjustment of labour relations institutionalized.
The paper examines the slow, gradual and contradictory formation of the policies for the occupational health.
